Κοινοί τόποι συνεδριακής εμπειρίας. Η πόλη επαρχιακή, το συνέδριο διεθνές. Θεματική του συνεδρίου: από τον χώρο των λεγόμενων σήμερα «Επιστημών Υγείας» – επιστημών που ασχολούνται με την ανθρώπινη ασθένεια.
Οπως σε κάθε «καλά οργανωμένο» συνέδριο, πολύτιμος συνεδριακός χρόνος διατίθεται για την «επίσημη έναρξη»: Να προλάβουν οι άνθρωποι της εξουσίας, της τοπικής αλλά και της κεντρικής, να απευθύνουν όλοι, αν ήταν δυνατό, «χαιρετισμό» στους συνέδρους. Να εξάρουν τη σπουδαιότητα που έχει για την επιχώρια κοινωνία και γενικώς για την επιστήμη το συνέδριο. Να ευχηθούν ευόδωση των εργασιών του.
Ετσι που έχει συνδεθεί η κατάκτηση εξουσίας (έστω και ουτιδανών αξιωμάτων της δημοτικής και νομαρχιακής ιεραρχίας) με τη φυσιογνωμική «αναγνωρισιμότητα», όσοι την ορέγονται επιδιώκουν μανιωδώς δημόσιες εμφανίσεις οπουδήποτε και με οποιαδήποτε αφορμή. Σε επαρχιακές πόλεις, ακόμα και στις εκκλησιές τρέχουν οι των ψήφων αλιευτές να απαγγείλουν τα «πατερημά» για να φανούν. Γιατί να μην «χαιρετίσουν» και συνέδρια «Επιστημών Υγείας»;
Φυσικά, είναι πρώτοι εκεί οι τοπικοί βουλευτές. Αν απουσιάζουν στην πρωτεύουσα, φροντίζουν να αναγνωστεί γραπτό τους μήνυμα. Συναγωνίζονται τους άρχοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης σε μεγαλόστομες κοινοτοπίες εξοντωτικά ανιαρές. Πρέπει να κατατεθούν όλες οι κοινοτοπίες, ωσάν να εκτίθεται σε βασκανία το συνέδριο αν κάποιος «χαιρετισμός» παραλειφθεί.
Στις επαρχιακές πόλεις παρίστανται συνήθως τιμώντας την έναρξη του συνεδρίου και οι ηγεσίες των Ενόπλων Δυνάμεων της περιοχής. Ενίοτε και οι δικαστικές αρχές. Πάντοτε ο τοπικός επίσκοπος ή εκπρόσωπός του, με πρωτεία τιμής αδιαφιλονίκητα. Ολοι αυτοί προσφωνούνται, με προτεραιότητα κωδικά ιεραρχημένη, από τους οργανωτές του συνεδρίου. Και ο κάθε ένας από αυτούς, στον χαιρετισμό που απευθύνει, προσφωνεί όλους τους υπόλοιπους με την ίδια κωδική ιεραρχία.
Σήμερα, πραγματική ιεραρχική διαβάθμιση κοινωνικών και κρατικών λειτουργημάτων δεν υπάρχει. Από το 1981 το ΠΑΣΟΚ κατάργησε θεσμικά αυτή την αυτονόητη ραχοκοκαλιά κάθε συλλογικότητας και η «Νέα Δημοκρατία» συντήρησε ιδιοτελέστατα την κατάργηση. Ετσι, οι ανταλλαγές φιλοφρονητικών προσφωνήσεων μεταξύ των τάχα και αξιωματούχων σήμερα αιωρούνται όλο και πιο α-νόητες, εξωπραγματικές, περιττές. Οι νεώτεροι δυσκολεύονται και να προφέρουν λέξεις όπως «πανοσιολογιώτατος» (ευτυχώς, δεν καταλαβαίνουν ότι το επίθετο εντοπίζει το άπαν της οσιότητας και της λογιότητας στον προσφωνούμενο). ΄Η αγνοούν ότι η προσφώνηση «στρατηγέ», όπως και το «αρχηγέ», δεν χρειάζεται μπροστά το «κύριε», γιατί διολισθαίνει σε κωμικό πλεονασμό κυριότητας.
Αν το συνέδριο «τιμάται» με την παρουσία υπουργού ή υφυπουργού, οι οργανωτές του αναθέτουν, αυτονόητα, να κηρύξει αυτός επίσημα την έναρξη του συνεδρίου. Που συνήθως σημαίνει ότι θα υποστούν οι σύνεδροι ένα λογίδριο, περισσότερο ή λιγότερο εκτενές, απολογισμού των κατορθωμάτων της κυβέρνησης στον τομέα των ενδιαφερόντων του συνεδρίου. Θα υποστούν λόγο φτηνιάρικα προπαγανδιστικό, όχι άξιον της προσοχής σοβαρών ανθρώπων.
Στη συγκεκριμένη συνεδριακή εμπειρία όλα τα παραπάνω είχαν συντελεστεί: οι «χαιρετισμοί», οι προσφωνήσεις του ιεραρχημένου τίποτα, το προπαγανδιστικό λογίδριο του υπουργού. Και ενώ δεν είχε προλάβει να ξεγλιστρήσει κανείς από την αίθουσα, κλήθηκε από το προεδρείο στην έδρα η πρώτη εισηγήτρια: Ψυχολόγος, εξειδικευμένη στη συμπαράσταση παιδιών με θανατηφόρες ασθένειες.
Χαμήλωσαν τα φώτα, εμφανίστηκαν στην οθόνη διαφάνειες: ζωγραφιές μικρών παιδιών χτυπημένων από τον καρκίνο. Η ομιλήτρια εξηγεί τις ζωγραφιές με τα λόγα των παιδιών που τις ζωγράφισαν. Λόγια απόλυτης επίγνωσης του θανάτου που εγγίζει και της αφόρητης απορίας που συνοδεύει την επίγνωση: «γιατί σε μένα»; Η ζωγραφιά από μόνη της μιλάει τη γλώσσα του φόβου για το άγνωστο, του πανικού για τη μοναξιά, για τον χωρισμό από τα πρόσωπα που η αγάπη τους εγγυάται τη ζωή. Τεσσάρων, πέντε, εννιά, δεκατριών χρόνων παιδιά. Ποιος μπορεί να αντιτάξει τι σε αυτή την τόσο πρόωρα συνειδητοποιημένη καταδίκη, σε αυτή την τυφλή αλογία;
Η αίθουσα έχει παγώσει, δεν ακούγεται ούτε ανάσα. Οι ζωγραφιές των παιδιών στην οθόνη είναι ένας ξαφνικός καταιγισμός αλήθειας, που σαρώνει όλη την ψευτιά και τη φτιασιδωμένη ιδιοτέλεια της επίσημης, ώς πριν λίγα λεπτά, φιέστας. Πόσο μπορεί να μετράνε νομαρχιακά και δημοτικά αξιώματα, πόσο να μετρήσει ακόμα και ένα υφυπουργιλίκι, μπροστά στην παραλυτική αδυναμία μας να ψελλίσουμε λόγο νοήματος, λόγο ελπίδας σε ένα αθώο παιδί που ξέρει ότι το περιμένει ο θάνατος και δεν καταλαβαίνει γιατί;
Στη βουβή αίθουσα οι μέχρι πριν λίγο αγορητές μοιάζουν χαμένοι, αμήχανοι σαν ντροπιασμένοι – μπροστά στη ζωγραφική οιμωγή ενός παιδιού με καρκίνο η φιλαρχία είναι μόνο ντροπή, σωστό μασκαριλίκι. Κάτι ανάλογο πρέπει να βιώνουν και οι επαγγελματίες της επιστήμης: μελετούν τα στάδια επίγνωσης του παιδιού, τη συντριπτική ψυχολογική βάσανο, ζητάνε τρόπους να παρηγορήσουν, να συμπαρασταθούν. Και η επιστήμη τους δεν φτάνει. Αν μάλιστα χρησιμοποιήσει κανείς την εξειδίκευση στη συμπαράσταση σαν αφορμή για καριέρα, ταπεινώνεται εξουθενωτικά στα ίδια του τα μάτια.
Οι πιο αμήχανοι μέσα στην αίθουσα πρέπει να είναι οι ex officio εκπρόσωποι της μεταφυσικής ελπίδαςς. Στις μέρες μας, σε μέγιστο ποσοστό, έχουν μεταβάλει την αγωνία για εμπειρική ψηλάφηση «νοήματος» του θανάτου σε εφησυχασμό ιδεολογικών βεβαιοτήτων. Ψυχολογικά ντοπαρισμένοι, άσχετοι με τον πραγματισμό της αλήθειας, εμπορεύονται ξύλινα ρητορεύματα, προπάντων χρηστική ωφελιμότητα. Με τόσα φανταχτερά σιδερικά κρεμασμένα στο στήθος τους, μπαστούνια, πλερέζες, μακρυμάνικους τσουμπέδες, πώς να σταθούν μπροστά σε ένα παιδί καταδικασμένο από τον καρκίνο και τι να του πουν. Μπροστά στην πιο πραγματική από τις πραγματικότητες, που είναι ο θάνατος, τι να ψελλίσει ο λουστραρισμένος φορμαλισμός νοησιαρχικών «πεποιθήσεων» και συναισθηματικής κενολογίας;
Οπου απόλυτη προτεραιότητα είχε κάποτε η στόχευση στην ποιότητα (ψηλάφηση «νοήματος») της ζωής, κριτήριο αξιολόγησης συμπεριφορών και ενεργημάτων ήταν ο ρεαλισμός της «μνήμης θανάτου». Το κριτήριο, εντελώς απωθημένο σήμερα, αλλά δεν έχει πάψει να ισχύει. Οι ζωγραφιές ενός παιδιού που οδεύει προς τον θάνατο αποδείχνουν κωμική κάθε θωρακισμένη ιδιοτέλεια.